Umowa zlecenie a umowa o dzieło i świadczenie usług — jakie są różnice między nimi?

W polskim prawie istnieje kilka rodzajów umów cywilnoprawnych, które mogą wydawać się do siebie podobne, ale różnią się istotnymi szczegółami. Dziś przyjrzymy się różnicom między umową o świadczenie usług, umową zlecenia i umową o dzieło. Rozróżnienie tych umów ma kluczowe znaczenie zarówno dla zlecających, jak i wykonawców, ponieważ wiąże się z różnymi obowiązkami, odpowiedzialnością oraz konsekwencjami prawnymi.

Umowa o dzieło — co warto wiedzieć?

Umowa o dzieło, jak sama nazwa wskazuje, dotyczy wytworzenia konkretnego wytworu, który ma charakter indywidualny i samodzielny. W praktyce oznacza to, że wykonawca zobowiązuje się do stworzenia czegoś, co będzie miało określony rezultat – np. napisanie programu komputerowego, stworzenie serii filmików wideo o określonych parametrach, namalowanie obrazu czy budowa płotu. Kluczowym elementem umowy o dzieło jest fakt, że wykonawca ponosi pełną odpowiedzialność za rezultat swojej pracy. Oznacza to, że jeśli dzieło nie spełnia określonych w umowie wymagań, zleceniodawca może dochodzić swoich praw, np. domagać się naprawienia wad lub odszkodowania. I nieważne jest jakimi metodami to dzieło zostało wykonane, o ile został uzyskany pożądany efekt końcowy.

Warunki rozwiązania umowy o dzieło

Umowę o dzieło można rozwiązać tylko w ściśle określonych przypadkach, co odróżnia ją od umowy zlecenia, gdzie wypowiedzenie może nastąpić praktycznie w każdej chwili. Zatem umowa o dzieło może być rozwiązana:

• gdy wykonawca opóźnia się z rozpoczęciem lub ukończeniem dzieła tak dalece, że nie jest prawdopodobne, aby zdołał je wykonać w umówionym terminie,

• gdy wykonawca wykonuje dzieło w sposób wadliwy lub sprzeczny z umową i pomimo wezwania nie poprawia swoich działań,

• a także w przypadku, gdy zleceniodawca ma uzasadnione obawy, że wykonawca nie wykona dzieła należycie,

• w umowie o dzieło można również przewidzieć konkretne okoliczności uprawniające do jej rozwiązania.

Umowa zlecenie — na czym polega?

Umowa zlecenie, w przeciwieństwie do umowy o dzieło, koncentruje się na wykonaniu określonych czynności, bez odpowiedzialności za ich końcowy rezultat. W praktyce oznacza to, że zleceniobiorca nie musi gwarantować, że jego działania (oczywiście z dołożeniem należytej staranności) doprowadzą do oczekiwanego przez zleceniodawcę wyniku. Przykładem umowy zlecenia może być prowadzenie księgowości, świadczenie porad prawnych czy zarządzanie projektami.

Elastyczność umowy zlecenia

Umowa zlecenia może być wypowiedziana w dowolnym momencie przez każdą ze stron, co daje większą elastyczność niż w przypadku umowy o dzieło. Zgodnie z art. 750 kodeksu cywilnego, przepisy dotyczące zlecenia stosuje się również do innych umów, które obejmują świadczenie usług, jeżeli nie mają one charakteru umowy o dzieło lub innej umowy nazwanej.

Umowa o świadczenie usług — charakterystyka

Umowa o świadczenie usług jest rodzajem umowy, w której wykonawca zobowiązuje się do świadczenia określonych usług na rzecz zleceniodawcy. Usługi te mogą polegać na naprawie, przywróceniu stanu pierwotnego, modernizacji czy też utrzymaniu określonego stanu rzeczy. W odróżnieniu od umowy o dzieło, umowa o świadczenie usług nie zakłada powstania konkretnego wytworu, lecz raczej ciągłość działań, które mogą obejmować np. utrzymanie infrastruktury IT czy pielęgnację ogrodu.

W umowie zlecenia zleceniobiorca zobowiązuje się do wykonania określonej czynności prawnej na rzecz zleceniodawcy, natomiast przedmiotem umowy o świadczenie usług jest zobowiązanie do realizacji określonych czynności faktycznych.

Umowa mieszana — kiedy warto ją zastosować?

Ciekawym przypadkiem jest tzw. umowa mieszana, która łączy cechy różnego rodzaju umów, np.: umowy o dzieło i umowy o świadczenie usług. Takie przypadki występują w praktyce bardzo często, jednak nierzadko strony umowy nie wiedzą, jakie dokładnie zastosować przepisy by spełniła się ich intencja. Przykładem takiej umowy może być „Umowa o implementację systemu informatycznego wraz z jego utrzymaniem” lub „Umowa o usługi ogrodnicze”. W takich sytuacjach elementy obu typów umów występują równolegle, co wymaga precyzyjnego określenia obowiązków i odpowiedzialności stron.

Kwestie podatkowe — różnice w opodatkowaniu umowy o dzieło, zlecenia i świadczenia usług

Z perspektywy zleceniodawcy:

Przy umowie o dzieło, zleceniodawca jest zobowiązany do odprowadzenia zaliczki na podatek dochodowy od wynagrodzenia wykonawcy, a jeśli kwota umowy przekracza 200 zł, obowiązkowe jest także odprowadzenie składek na ubezpieczenie zdrowotne, chyba że umowa jest zawierana z osobą prowadzącą działalność gospodarczą. W przypadku umowy zlecenia, zleceniodawca musi odprowadzić zarówno zaliczkę na podatek dochodowy, jak i składki na ubezpieczenie społeczne oraz zdrowotne, chyba że zleceniobiorca jest studentem do 26. roku życia lub umowa dotyczy osoby prowadzącej działalność gospodarczą. Umowa o świadczenie usług, jeśli podlega pod przepisy o zleceniu, wiąże się z takimi samymi obowiązkami podatkowymi i składkowymi jak umowa zlecenia.

Z perspektywy wykonawcy/zleceniobiorcy:

Dla wykonawcy umowa o dzieło może być korzystna, jeśli nie podlega obowiązkowi odprowadzania składek ZUS, co dotyczy osób nie będących pracownikami zleceniodawcy lub nie świadczących usług w ramach prowadzonej działalności gospodarczej. Wówczas jedynym obciążeniem jest podatek dochodowy. Przy umowie zlecenia, wykonawca ma odprowadzaną zaliczkę na podatek dochodowy oraz składki na ubezpieczenie społeczne i zdrowotne, co obniża jego wynagrodzenie netto. W przypadku umowy o świadczenie usług, która jest traktowana jak zlecenie, obciążenia podatkowe i składkowe są analogiczne jak przy umowie zlecenia.

Podsumowanie — umowa o dzieło czy zlecenie?

Podsumowując, wybór odpowiedniego rodzaju umowy zależy od charakteru zleconych prac i oczekiwanych rezultatów. Umowa o dzieło będzie właściwa, gdy celem jest osiągnięcie konkretnego, mierzalnego wyniku, za który wykonawca ponosi pełną odpowiedzialność. Z kolei umowa zlecenia sprawdzi się, gdy chodzi o wykonywanie określonych czynności bez gwarancji osiągnięcia konkretnego efektu końcowego. Natomiast umowy o świadczenie usług (lub umowy o współpracy) występują najczęściej w formie umów B2B, gdzie dwa podmioty będące przedsiębiorcami lub jednostkami organizacyjnymi współpracują ze sobą w ramach prowadzonej działalności gospodarczej, co pozwala na bardziej elastyczne ustalenie warunków współpracy oraz rozliczeń finansowych. W przypadku umów mieszanych, warto precyzyjnie określić w umowie, jakie przepisy i założenia są dla niej wiodące.

Masz pytania? Chętnie na nie odpowiem — napisz do mnie!

kancelaria@mecenasbogna.com